❇️ શબ્દ સમૂહ માટે એક શબ્દ ❇️
📚
🔷 કારણ વિનાનું –નિષ્કારણ
🔷 વેદો અને સ્મૃતિગ઼ંથ – શ્રુતિ
🔷 દુઃખ આપનાર – દુઃખદ
🔷 મનને મોહિત કરે તેવું – મનમોહિત
🔷 ગુપ્ત રાખવા યોગ્ય – ગોપનીય
🔷 પાણીમાં સમાધી લેવી
– જળસમાધી
🔷 ભજનગાનાર – ભજનિક
🔷 પાંદડાં ખખડાવાનો ધ્વનિ- પર્ણમર્મર
🔷 જેની ભીતરરસ ભરેલો હોય તેવું –રસગર્ભ
🔷 જ્યાંથી ત્રણ રસ્તાના ફાંટા પડતાં હોય તે જગ્યા – ત્રિભેટ
🔷 સ્વર્ગના ધન ભંડારનો અધ્યક્ષ દેવ
– કુબેર
🔷 અમુક પ્રદેશ છોડીને ચાલ્યા જવાની સજા – તડીપાર
🔷 વનસ્પતિમાંથી બનતી દેશી દવા – જડીબુટ્ટી
🔷 ગાડાના પાંજરાને આધાર આપવા માટે મુકાતું આડું લાકડું – ખલવું
🔷 જયાં અનેક પ્રવાહો મળતા હોય તેવું સ્થળ – સંગમસ્થળ
➖➖➖➖➖➖➖
*શબ્દભેદ – અર્થભેદ*
*“।” કાનો અર્થાત્ “અ” ઉમેરાતા શબ્દોનો અર્થભેદ...*
અંબર – આકાશ
અંબાર – ઢગલો
અસમાન – અણસરખું
આસમાન – આકાશ
આકર – પ્રમાણભૂત
આકાર –આકૃતિ
ઉદર – પેટ
ઉદાર – દરિયાવ દિલનો
પ્રકાર – જાત
પ્રાકાર – કોટ, કિલ્લો
પ્રસાદ – કૃપા
પ્રાસાદ – મહેલ
હરમ – રાણીવાસ
હરામ – અયોગ્ય રીતે મેળવેલું
*મૂર્ધા / મહાપ્રાણ “ર” નો*
*જિહ્વામૂલ / મહાપ્રાણ “ળ” થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો...*
આરસ – સંગેમરમરનો પથ્થર
આળસ – એદીપણું
ઊછરવું –મોટા થવું
ઊછળવું – કૂદવું
કઠોર – દયાહીન
કઠોળ – દાળ અનાજ (દ્વિદળ)
ખરું – સાચું
ખળું – અનાજ મસળવાની જગ્યા
ગોર – પુરોહિત
ગોળ – એક ગળ્યો ખાદ્ય પદાર્થ
દાર – પત્નીવાળું
દાળ – કઠોરનું ફાડિયું
નર –પુરુષ
નળ – પાણીનો નળ
ભરવું – સંઘરવું
ભળવું – ભેગું મળી જવું
મરવું – મરણ પામવું
મળવું – ભેગા થવું
યાર – મિત્ર,દોસ્ત
યાળ – સિંહની ગરદનના વાળ
વાર – ત્રણ ફૂટ ,દિવસ
વાળ – કેશ
વારવું – અટકાવવું
વાળવું – કચરો વાળવો
વારુ – ઠીક ,સારું
વાળુ – રાત્રિભોજન
સંભાર – શાક કે અથાણાનો મસાલો
સંભાળ – કાળજી
સંભારવું – યાદ કરવું
સંભાળવું – જાળવવું
સફર – મુસાફર
સફળ – સાર્થક
હર – દરેક ,પ્રત્યેક
હળ – જમીન ખેડવાનું ઓજાર
*તાલવ્ય/અલ્પપ્રાણ “શ” નો દંત્ય/અલ્પપ્રાણ “સ” થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો..*
અંશ – ભાગ
અંસ – ખભો
કેશ – વાળ
કેસ – મુકદ્દમો
કોશ – ભંડાળ
કોસ – ગાઉ, દોઢ માઇલ
નશો – કેફ
નસો – ઘણી રગો
મેશ – કાજળ
મેષ – ઘેટો, એક રાશી
લેશ – જરાક
લેસ – (જરીની) કિનાર
વીશી – ભોજનાલય
વીસી – વીસનો સમૂહ
શંકર –ભગવાન શિવ
સંકર – મિશ્રણ કરેલું
શત – સો
સત – સાચાપણું
શમાવવું – શાંત કરવું
સમાવવું – સમાવેશ કરવો
શરત – હોડ
સરત – ધ્યાન
શાન – ભભકો
સાન – ઈશારો ,સમજ
શાપ – બદદુઆ
સાપ – સર્પ
શાલ – ઓઢવાનું ગરમ વસ્ત્ર
સાલ – વર્ષ
શાળા – સ્કૂલ
સાળા – પત્નીના ભાઈ
હશે – હોવાનું રૂપ
હસે – દાંત કાઢે
*કંઠ્ય/ મહાપ્રાણ “ગ” નો કંઠ્ય / અલ્પપ્રાણ “ઘ” થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો...*
ગણ – જૂથ
ધણ – મોટો હથોડો
ગણું – વધારે(બમણું)
ઘણું – ખૂબ
ગામ – ગામડું
ઘામ – બફારો
ગેર – એક પૂર્વ પ્રત્યય
ઘેર – ઘરમાં
ગેરુ – લાલ મટોડી
ઘેરું –કીડાએ કોરવાથી ગરેલો લાકડાનો લોટ
ગોળી –ટીકડી
ઘોળી – ઘૂંટીને
*અનુસ્વારવડે / અનુસ્વાર વિના શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો*
આંગલું – ઝભલું
આગલું – આગળનું
અહીં – આ સ્થળે
અહિ – સાપ
આખું – ભાંગ્યા વગરનું
આખુ – ઉંદર
ઉંદર- એક પ્રાણી
ઉદર – પેટ
એકાંકી – એક એક વાળું
એકાકી – એકલું
કાંઠા –કિનારાનો વિસ્તાર
કાઠા – લાલાશ પડતા એક જાતના ઘઉં
કાંપ- માટીનો જથ્થો કાપ – ધ્રુજારી,
કુંચી – ચાવી
કૂચી – મહોલ્લો
કુશંકા – ખોટી શંકા
કુશકા – ડાંગરનાં છોડાં
ખાંડી – વીસ મણનું માપ
ખાડી –ખાઈ
ખાંડું – ખડ્ગ
ખાડું – ઢોરનો સમૂહ
ખાંધ – ખભો, પશુની ગરદન
ખાધ – ખોટ
ચિંતા –ફિકર,વિચાર
ચિતા – મડદું બાળવા ગોઠવેલી લાકડાની ચોકી
ચૂંક – નાની ખીલી
ચૂક – ચૂકવું તે
દારું –દેવદારનું ઝાડ
દારુ – મંદિરા, બંદુકમાં વપરાતું મિશ્ર
નિશ્ચિંત – ચિંતા વગરનું
નિશ્ચિત – નક્કી કરવું
પરું – ઉપનગર
પરુ – પાચ
પહેલાં – અગાઉ,પૂર્વ
પહેલા – પ્રથમ
પેઢું – અવાળુ
પેઢુ – પેટ નીચેનો
બાંડુ – પૂંછડા વગરનું
બાડું – કાણું
ભાંગ – એક નશીલી વનસ્પતિ
ભાગ –અંશ
ભાલું – એક હથિયાર
ભાલુ – રીંછ
મંદાર – સ્વર્ગના પાંચ વૃક્ષોમાંનું એક વૃક્ષ
મદાર – આધાર ,ભરોસો
માંજી – કાશ્મીરનો હોળીવાળો
માજી – અગાઉ થઈ ગયેલું
માંદા – દરદી
માદા – સ્ત્રી (સ્ત્રીલિંગ)
સંમાન – સન્માન
સમાન – સરખું
સાંજ – સંધ્યાકાળ
સાજ – ઉપયોગી સરસામાન
સારું – શુભ,આખું
સારુ – જે માટે,કાજે
*ઇ (હ્રસ્વ)નો ઈ (દીર્ઘ) થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો...*
અલિ – ભમરો, બી
અલી – સ્ત્રી સંબોધન
અવધિ – નિશ્ચિત સમય
અવધી – અવધની ( અયોધ્યાની)
અહિ – સાપ
અહીં – આ સ્થળે
ખચિત – જડેલું
ખચીત – જરૂર,અવશ્ય
ચિર – લાંબું
ચીર – રેશ્મી વસ્ત્ર
જિત – જીતનારું
જીત – વિજય ,ફતેહ
જિન- કપાસ લોઢવાનું કારખાનું
જીન – ઘોડાનું પલાણ
તામિલ – એક દ્ર્વિડ ભાષા
તામીલ – હુકમનોઅમલ
દિન – દિવસ
દીન- ગરીબ
દિશ –દિશા
દીશ- સૂર્ય
દ્વિપ – હાથી દ્વીપ – બેટ
નિંદવું – નિંદા કરવી
નીંદવું – નકામું ઘાસ ખોદી કાઢવું
પતિ – સ્વામી
પતી – ક્રિયા પુરી થઈ
પલિત – પળિયાંવાળું
પલીત –ભૂતપ્રેત
પાણિ – હાથી
પાણી – પેય,જળ
પિતા- બાપા
પીતા –પાતળા કકડા
પિન – ટાંકણી
પીન – પુષ્ટ
મતિ – બુદ્ધિ
મતી – મતવાળું
મરીચિ –કિરણ
મરીચી – સૂર્ય
મિલ – કારખાનું
મીલ – પ્રતિપક્ષ, વિરોધી
મિલન- મુલાકાત
મીલન – બંધ કરવું તે,બીડવું તે
રતિ – પ્રેમ
રતી – ચણોઠી,એક માપ
રાશિ – ઢગલો,ગ્રહ
રાશી – ખરાબ
વસ્તિ – મુત્રાશય
વસ્તી – લોકસંખ્યા
વારિ –પાણી
વારી – વારો,ક્રમ
વિણ- વિના
વીણ – પ્રસવવેદના
વિદુર –મહાભારતનું પાત્ર
વિદૂર – ઘણે દૂર
ષષ્ઠિ – સાઠ
ષષ્ઠી – છઠ્ઠી
સિત – શ્વેત,સફેદ
સીત – કોશ
સુદિન- શુભ દિવસ
સુદીન – ખૂબ નમ્ર
સુરતિ – આનંદ,સુખ
સૂરતી – સૂરતનું
હરિ – પ્રભુ, વિષ્ણુ
હરી – કૂવાના પાણીથી પકવેલું
*ઉ (હ્રસ્વ) કે ઊ (દીર્ઘ) થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો...*
અંગુર – નવી ત્વચા
અંગૂર –દ્રાક્ષ
આહુત- હોમેલું
આહૂત – બોલાવેલું
ઉરુ – વિશાળ
ઊરુ – જાંગ
કુચ- સ્ત્રીની છાતી
કૂચ – લશ્કરી ઢબે ચાલવું તે
કુજન –ખરબ માણસ
કૂજન – મધુર ગાવું તે
કુલ – એકંદર
કૂલ – કિનારો
ગુણ – જાતિ,સ્વભાવ
ગૂણ – કોથળો, ચાર મણ
જુઓ – દેખો
જૂઓ – ‘જૂ’નું બહુવચન
પુર- શહેર
પૂર – નદીમાં આવતી રેલ
પુરી – નગરી
પૂરી – એક તળેલી વાનગી
મુરત – મુહૂર્ત, શુભસમય
મૂરત- મૂર્તિ
રફુ – નાઠેલું , પલાયન
રફૂ – કપડાને સાધવું તે
વધુ – વધારે
વધૂ – પત્ની ,વહુ
સુણવું – સાંભળવું
સૂણવું – સોજો આવવો
સુત – પુત્ર
સૂત – સારથિ
સુતર – સહેલું
સૂતર – રૂ કાંતીને કાઢેલો તાર
સુર – દેવ
સૂર – અવાજ
સુરત- એક શહેર
સૂરત – ચહેરો,વદન
સુરતિ – આનંદ,સુખ
સૂરતી – સૂરતનું
સુવા – એક વનસ્પતિ
સૂવા – ઊંઘવા
*‘જ’ તાલુ/ મહાપ્રાણ માંથી ‘ઝ’ તાલુ/અલ્પપ્રાણ બદલાતા શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો*
જડી – ઔષધિનું મૂળ
ઝડી – જોસભેર વરસવું તે
જમવું – ભોજન કરવું
ઝમવું – પ્રવાહીનું ઝરવું
જરા – વૃદ્ધાવસ્થા ,ઘડપણ
ઝરા – પાણીનો સ્ત્રોત
જાળ – પંખીને પકટવા માટેની ગુંથેલી દોરી
ઝાળ – જવાળા(આંચ)
જેર – વશમાં
ઝેર- વિષ
જોડ – જોડી
ઝોડ – વળગણ
સૂજ – સોજો
