શબ્દ સમૂહ માટે એક શબ્દ શબ્દભેદ – અર્થભેદ*

❇️ શબ્દ સમૂહ માટે એક શબ્દ ❇️
📚

🔷 કારણ વિનાનું –નિષ્કારણ

🔷 વેદો અને સ્મૃતિગ઼ંથ – શ્રુતિ

🔷 દુઃખ આપનાર – દુઃખદ

🔷 મનને મોહિત કરે તેવું – મનમોહિત

🔷 ગુપ્ત રાખવા યોગ્ય – ગોપનીય

🔷 પાણીમાં સમાધી લેવી
– જળસમાધી

🔷 ભજનગાનાર – ભજનિક

🔷 પાંદડાં ખખડાવાનો ધ્વનિ- પર્ણમર્મર

🔷 જેની ભીતરરસ ભરેલો હોય તેવું –રસગર્ભ

🔷 જ્યાંથી ત્રણ રસ્તાના ફાંટા પડતાં હોય તે જગ્યા – ત્રિભેટ

🔷 સ્વર્ગના ધન ભંડારનો અધ્યક્ષ દેવ
– કુબેર

🔷 અમુક પ્રદેશ છોડીને ચાલ્યા જવાની સજા – તડીપાર

🔷 વનસ્પતિમાંથી બનતી દેશી દવા – જડીબુટ્ટી

🔷 ગાડાના પાંજરાને આધાર આપવા માટે મુકાતું આડું લાકડું – ખલવું

🔷 જયાં  અનેક પ્રવાહો મળતા હોય તેવું સ્થળ – સંગમસ્થળ
➖➖➖➖➖➖➖
*શબ્દભેદ – અર્થભેદ*

*“।” કાનો અર્થાત્ “અ” ઉમેરાતા શબ્દોનો અર્થભેદ...*

અંબર – આકાશ                          
અંબાર – ઢગલો

અસમાન – અણસરખું                 
આસમાન – આકાશ

આકર – પ્રમાણભૂત                     
આકાર –આકૃતિ

ઉદર – પેટ                                  
ઉદાર – દરિયાવ દિલનો

પ્રકાર – જાત                                
પ્રાકાર – કોટ, કિલ્લો

પ્રસાદ – કૃપા                               
પ્રાસાદ – મહેલ

હરમ – રાણીવાસ                        
હરામ – અયોગ્ય રીતે મેળવેલું

*મૂર્ધા / મહાપ્રાણ “ર” નો*
*જિહ્વામૂલ / મહાપ્રાણ  “ળ” થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો...*

આરસ – સંગેમરમરનો પથ્થર          
આળસ – એદીપણું

ઊછરવું –મોટા થવું                         
ઊછળવું – કૂદવું 

કઠોર – દયાહીન                             
કઠોળ – દાળ અનાજ (દ્વિદળ)

ખરું – સાચું                                    
ખળું – અનાજ મસળવાની જગ્યા

ગોર – પુરોહિત                              
ગોળ – એક ગળ્યો ખાદ્ય પદાર્થ

દાર – પત્નીવાળું                            
દાળ – કઠોરનું ફાડિયું

નર –પુરુષ                                     
નળ –  પાણીનો નળ

ભરવું – સંઘરવું                              
ભળવું – ભેગું મળી જવું

મરવું – મરણ પામવું                      
મળવું – ભેગા થવું

યાર – મિત્ર,દોસ્ત                          
યાળ – સિંહની ગરદનના વાળ

વાર – ત્રણ ફૂટ ,દિવસ                   
વાળ – કેશ

વારવું – અટકાવવું                         
વાળવું – કચરો વાળવો

વારુ – ઠીક ,સારું                          
વાળુ – રાત્રિભોજન

સંભાર – શાક કે અથાણાનો મસાલો     
સંભાળ – કાળજી

સંભારવું – યાદ કરવું                    
સંભાળવું – જાળવવું

સફર – મુસાફર                            
સફળ – સાર્થક

હર – દરેક ,પ્રત્યેક
હળ – જમીન ખેડવાનું ઓજાર

*તાલવ્ય/અલ્પપ્રાણ “શ” નો દંત્ય/અલ્પપ્રાણ  “સ” થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો..*

અંશ – ભાગ                             
અંસ – ખભો

કેશ – વાળ
કેસ – મુકદ્દમો

કોશ – ભંડાળ                         
કોસ – ગાઉ, દોઢ માઇલ

નશો – કેફ
નસો – ઘણી રગો

મેશ – કાજળ                           
મેષ  – ઘેટો, એક રાશી

લેશ – જરાક                            
લેસ – (જરીની) કિનાર

વીશી – ભોજનાલય                
વીસી – વીસનો સમૂહ

શંકર –ભગવાન શિવ              
સંકર – મિશ્રણ કરેલું

શત – સો                                
સત – સાચાપણું

શમાવવું – શાંત કરવું               
સમાવવું – સમાવેશ કરવો

શરત – હોડ                            
સરત – ધ્યાન

શાન – ભભકો                        
સાન – ઈશારો ,સમજ

શાપ – બદદુઆ                     
સાપ – સર્પ

શાલ – ઓઢવાનું ગરમ વસ્ત્ર    
સાલ – વર્ષ

શાળા – સ્કૂલ                        
સાળા – પત્નીના ભાઈ

હશે – હોવાનું રૂપ                 
હસે – દાંત કાઢે

*કંઠ્ય/ મહાપ્રાણ “ગ” નો  કંઠ્ય / અલ્પપ્રાણ “ઘ” થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો...*

ગણ – જૂથ                             
ધણ – મોટો હથોડો

ગણું – વધારે(બમણું)               
ઘણું – ખૂબ

ગામ – ગામડું                         
ઘામ – બફારો

ગેર – એક પૂર્વ પ્રત્યય               
ઘેર – ઘરમાં

ગેરુ – લાલ મટોડી                   
ઘેરું –કીડાએ કોરવાથી ગરેલો લાકડાનો લોટ

ગોળી –ટીકડી                         
ઘોળી – ઘૂંટીને 

*અનુસ્વારવડે  / અનુસ્વાર વિના શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો*

આંગલું – ઝભલું                       
આગલું – આગળનું

અહીં – આ સ્થળે                     
અહિ – સાપ            

આખું – ભાંગ્યા વગરનું             
આખુ – ઉંદર

ઉંદર- એક પ્રાણી                     
ઉદર – પેટ

એકાંકી – એક એક વાળું          
એકાકી – એકલું               

કાંઠા –કિનારાનો વિસ્તાર        
કાઠા – લાલાશ પડતા એક જાતના ઘઉં

કાંપ- માટીનો જથ્થો                કાપ – ધ્રુજારી,

કુંચી – ચાવી                           
કૂચી – મહોલ્લો

કુશંકા – ખોટી શંકા                
કુશકા – ડાંગરનાં છોડાં

ખાંડી – વીસ મણનું માપ       
ખાડી –ખાઈ

ખાંડું – ખડ્ગ                         
ખાડું – ઢોરનો સમૂહ

ખાંધ – ખભો, પશુની ગરદન    
ખાધ – ખોટ

ચિંતા –ફિકર,વિચાર               
ચિતા – મડદું બાળવા ગોઠવેલી લાકડાની ચોકી

ચૂંક – નાની ખીલી                 
ચૂક – ચૂકવું તે

દારું –દેવદારનું ઝાડ             
દારુ – મંદિરા, બંદુકમાં વપરાતું મિશ્ર

નિશ્ચિંત – ચિંતા વગરનું         
નિશ્ચિત – નક્કી કરવું

પરું – ઉપનગર                     
પરુ – પાચ

પહેલાં – અગાઉ,પૂર્વ              
પહેલા – પ્રથમ

પેઢું – અવાળુ                         
પેઢુ – પેટ નીચેનો

બાંડુ – પૂંછડા વગરનું              
બાડું – કાણું

ભાંગ – એક નશીલી વનસ્પતિ    
ભાગ –અંશ

ભાલું – એક હથિયાર               
ભાલુ – રીંછ

મંદાર – સ્વર્ગના પાંચ વૃક્ષોમાંનું એક વૃક્ષ     
મદાર – આધાર ,ભરોસો               

માંજી – કાશ્મીરનો હોળીવાળો  
માજી – અગાઉ થઈ ગયેલું

માંદા – દરદી                           
માદા – સ્ત્રી (સ્ત્રીલિંગ)

સંમાન – સન્માન                     
સમાન – સરખું

સાંજ – સંધ્યાકાળ                     
સાજ – ઉપયોગી સરસામાન

સારું – શુભ,આખું                    
સારુ – જે માટે,કાજે

*ઇ (હ્રસ્વ)નો ઈ (દીર્ઘ) થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો...*

અલિ – ભમરો, બી                     
અલી – સ્ત્રી સંબોધન     

અવધિ – નિશ્ચિત સમય            
અવધી – અવધની ( અયોધ્યાની)

અહિ – સાપ                            
અહીં – આ સ્થળે                        

ખચિત – જડેલું                         
ખચીત – જરૂર,અવશ્ય

ચિર – લાંબું                             
ચીર – રેશ્મી વસ્ત્ર

જિત – જીતનારું                     
જીત – વિજય ,ફતેહ

જિન- કપાસ લોઢવાનું કારખાનું  
જીન – ઘોડાનું પલાણ

તામિલ – એક દ્ર્વિડ ભાષા       
તામીલ – હુકમનોઅમલ

દિન – દિવસ                          
દીન- ગરીબ

દિશ –દિશા                          
દીશ- સૂર્ય

દ્વિપ – હાથી                         દ્વીપ – બેટ

નિંદવું – નિંદા કરવી              
નીંદવું – નકામું ઘાસ ખોદી કાઢવું

પતિ – સ્વામી                       
પતી – ક્રિયા પુરી થઈ

પલિત – પળિયાંવાળું             
પલીત –ભૂતપ્રેત

પાણિ – હાથી                       
પાણી – પેય,જળ

પિતા- બાપા                          
પીતા –પાતળા કકડા

પિન – ટાંકણી                       
પીન – પુષ્ટ

મતિ – બુદ્ધિ                          
મતી – મતવાળું

મરીચિ –કિરણ                       
મરીચી – સૂર્ય

મિલ – કારખાનું                     
મીલ – પ્રતિપક્ષ, વિરોધી

મિલન- મુલાકાત                    
મીલન – બંધ કરવું તે,બીડવું તે

રતિ – પ્રેમ                              
રતી – ચણોઠી,એક માપ

રાશિ – ઢગલો,ગ્રહ                  
રાશી – ખરાબ

વસ્તિ – મુત્રાશય                     
વસ્તી – લોકસંખ્યા

વારિ –પાણી                           
વારી – વારો,ક્રમ

વિણ- વિના                            
વીણ – પ્રસવવેદના

વિદુર –મહાભારતનું પાત્ર         
વિદૂર – ઘણે દૂર

ષષ્ઠિ –  સાઠ                            
ષષ્ઠી – છઠ્ઠી

સિત  – શ્વેત,સફેદ                   
સીત – કોશ 

સુદિન- શુભ દિવસ                  
સુદીન – ખૂબ નમ્ર

સુરતિ – આનંદ,સુખ                
સૂરતી – સૂરતનું

હરિ – પ્રભુ, વિષ્ણુ                    
હરી – કૂવાના પાણીથી પકવેલું

*ઉ (હ્રસ્વ) કે ઊ (દીર્ઘ) થતાં શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો...*

અંગુર – નવી ત્વચા                     
અંગૂર –દ્રાક્ષ

આહુત- હોમેલું                           
આહૂત – બોલાવેલું

ઉરુ – વિશાળ                            
ઊરુ – જાંગ

કુચ- સ્ત્રીની છાતી                        
કૂચ – લશ્કરી ઢબે ચાલવું તે

કુજન –ખરબ માણસ                  
કૂજન – મધુર ગાવું તે

કુલ – એકંદર                              
કૂલ – કિનારો

ગુણ – જાતિ,સ્વભાવ                  
ગૂણ – કોથળો, ચાર મણ

જુઓ – દેખો                             
જૂઓ – ‘જૂ’નું બહુવચન

પુર- શહેર                                  
પૂર – નદીમાં આવતી રેલ

પુરી – નગરી                              
પૂરી – એક તળેલી વાનગી

મુરત – મુહૂર્ત, શુભસમય            
મૂરત- મૂર્તિ

રફુ – નાઠેલું , પલાયન                
રફૂ – કપડાને સાધવું તે

વધુ – વધારે                               
વધૂ – પત્ની ,વહુ

સુણવું – સાંભળવું                     
સૂણવું – સોજો આવવો

સુત – પુત્ર                                 
સૂત – સારથિ

સુતર – સહેલું                           
સૂતર – રૂ કાંતીને કાઢેલો તાર

સુર – દેવ                                 
સૂર – અવાજ

સુરત-  એક શહેર                     
સૂરત – ચહેરો,વદન
સુરતિ – આનંદ,સુખ                
સૂરતી – સૂરતનું

સુવા – એક વનસ્પતિ               
સૂવા –  ઊંઘવા

*‘જ’ તાલુ/ મહાપ્રાણ માંથી ‘ઝ’ તાલુ/અલ્પપ્રાણ બદલાતા  શબ્દના અર્થમાં થતા ફેરફારો*

જડી – ઔષધિનું મૂળ                
ઝડી – જોસભેર વરસવું તે

જમવું – ભોજન કરવું                 
ઝમવું – પ્રવાહીનું ઝરવું

જરા – વૃદ્ધાવસ્થા ,ઘડપણ        
ઝરા – પાણીનો સ્ત્રોત

જાળ – પંખીને પકટવા માટેની ગુંથેલી દોરી     
ઝાળ –  જવાળા(આંચ)

જેર – વશમાં                           
ઝેર- વિષ

જોડ – જોડી                            
ઝોડ – વળગણ

સૂજ – સોજો